صفت مشبهه یکی از انواع مشتقات است که از فعل لازم ساخته می شود تا بر ثبوت یک صفت در شخص یا شی ء دلالت کند مثل : حسَن و کریم .

  تذکر : منظور از ثبوت وجود یک صفت یا خصلت در صاحبش برای همیشه است .

 

وزنهای صفت مشبهه زیاد است ولی بیشتر بر این اوزا ن می آید :

فَـَــعل ، فـُـعل ، فـَـعال ، فـُــعال ، فـََــیعِـل ، فـعیل ، فـَعلان ، فـُـعلان ، فَـَـــعِل ، ( صعب، صُلب، جـَبان ، شجاع ، سَیّد . کریم ، غضبان ، عــُریان ، دَنِق )

 

1- هر اسمی که بر وزن فاعل باشد ولی بر ثبوت دلالت کند صفت مشبهه است به عبارت دیگر اسم فاعل یا اسم  مفعولی که معنای حدوث ( تغییر ، دگرگونی ) نداشته باشد صفت مشبهه است مثل : طاهر القلب ، معتدل القامة ، محمود المقاصد ، حامض ( ترش ) و  سالم .  

 

2- هر کلمه بر وزن فَـَــعـِــل مثل  : فرِح

 

3- أفعل مثل : أحوَل ( چپ چشم ) ، أسود (سیاه ) ، أعرج ( لَنگ ) أبلج ( روشن )  این وزن یعنی افعل باید بر رنگ یا عیب و یا زینت دلالت کند تا صفت مشبهه باشد ولی اگر بر این معانی دلالت نکند و معنای برتری بدهد مثل أکبر (بزرگتر) اسم تفضیل است نه صفت مشبهه .

نکته : اعرج مفرد است جمع آن می شود : عــُرج و عـُـرجان و مونث آن میشود عَرجاء

 

4- فــَـعلان : شَبعان ( سیر ) ، غضبان ( خشمگین ) ، جَوعان (گرسنه ) ، عطشان ( تشنه ) .

 

5- فـَـعل : ضخم

 

6- فعیل : شریف ، رجیم ، رحیم

 

7- فعَل : بطَل ( قهرمان )

 

8- فـَـعال : جَبان ( ترسو )